علمی ضروری برای تبلیغ که در حوزه کمتر تولید می شود
علمی ضروری برای تبلیغ که در حوزه کمتر تولید می شود…
استاد پناهیان:
در حوزة علمیّه، دو نوع علم، به سهولت و وفور تولید می‌شود؛ یکی علم برای عمل است که همان احکام و فقه به معنای خاصّ آن است كه عمدة این بخش را تشکیل می‌دهد؛ و ديگري، علم برای علم، مانند فلسفه و کلام و دیگر شاخه‌های علوم و معارف است. مقام معظّم رهبری یک‌‌بار فرمودند که فلسفه باید در خدمت اعتقادات دینی مردم باشد؛ ولی می‌دانیم که بخشهایی از آن، این‌گونه نیست و مسئولیّت بسیاری از تولیدات علمی در این زمینه، فقط صیانت از مرز‌های علوم و معارف دینی است. عالمانی که چنین علومی را تولید می‌کنند، بیشتر نگاه به صیانت از دین در مقابل تهاجمات علمی دارند؛ نه نگاه به مصرف‌کنندگان معارف دینی!
نوع دیگری از علم كه در حوزه کمتر و یا اصلاً تولید نمی‌شود، علمی است که می‌خواهد بین علم و عمل مصرف‌کنندگانِ معارف دینی فاصلۀ موجود را پُر کند و در مخاطبان، ایجاد ایمان و انگیزه نمايد. اگر این علم تولید شد، ما تبلیغی عالمانه خواهیم داشت؛ يعني تبلیغی که بتواند ایمان مردم را تقویت کند. اين امر، نیاز به علمی دارد که آن علم، امروزه در حوزه تولید نمی‌شود. این‌گونه نیست که هر کسي که عالِم به علوم رایج حوزوی شد، بتواند مخاطب دین را از معارف مورد نیاز او غنی سازد؛ مثلاً ممكن است فردي عالِم تاریخ باشد؛ ولی لزوماً این را تشخيص ندهد که کدام بخش از تاریخ را باید انتخاب‌کرده و با چه ادبیّات و طی چه دوره های آموزشی به مخاطب بدهد تا دین مخاطب تقویت شود. ممكن است فردي، عالِم به احکام دینی باشد؛ ولی لزوماً شیوة انگیزه‌سازی برای عمل به این احکام را در حوزه نياموخته باشد. و همين‌طور، ممكن است شخصي، عالِم فلسفه و کلام باشد؛ ولی لزوماً روش تربيت اعتقادی را نداند؛ البتّه ممکن است افرادي کارهاي شخصی انجام دهند؛ ولي آيا اين نوع علوم، در خود حوزه توليد مي‌شود؟
سؤال اصلي اين است كه آيا غير از مبلّغ، کس ديگري دین را به مخاطب مي‌رساند و آیا براي او، فقط ذوقِ نفس کفایت می‌کند؟ یقیناً كفايت نمي‌كند؛ مبلّغ باید با یک انسان‌شناسی قوی و با یک دین‌شناسی جامع و عمیق، در مقام تولید علم برای تبلیغ اقدام‌كند؛ در واقع، در مقام تولید علم، برای ایجاد ایمان و انگیزة رفتار دینی برآيد. او باید با یک جامعه‌شناسی دینی قوی، به تولید بسته‌های معرفتی اقدام نمايد که این بسته‌ها، به اشكال گوناگون به دست مصرف‌کنندگان برسد.
اگر کسی علم آن دو بخش قبلی- علم براي علم و علم براي عمل- را تولید‌کرد، مانند این است که فقط دارویی ساخته است؛ امّا این دارو را چه کسی باید تجویز کند؟ یقیناً کسی باید آن را تجویز کند که از یک مخاطب‌شناسی، انسان‌شناسی، جامعه‌شناسی و روان‌شناسی دینی قوی برخوردار باشد؛ از يك روان‌شناسی دینی قوی و یک دین‌شناسی عمیقي که برآمده از همین متون اصلی ماست؛ یعنی از عقل و نقل برآمده باشد. این، یکی از بزرگ‌ترین خلأ‌های حوزه است که باعث شده تأثیر حوزه در جامعه، در حدّ بسیار مطلوب و به اندازة نیاز ضروریِ امروز نرسد.
عشق فقط یک کلام حسین علیه السلام
